اصطلاحهای دوست داشتنی و کاربردی لهجه سیرجانی
سیرجان یکی از شهرهای استان کرمان است. با این که هیچ وقت ساکن این شهر نبودهام، اما به دلیل این که پدر و مادرم اهل این شهر هستند و بیشتر بستگان ما در سیرجان خانه دارند، بیشتر از هر شهر دیگری در ایران، این شهر برای من حس خانه را دارد.
وقتی برای راه رفتن در کوچه و خیابانهای سیرجان قدم میزنم، چهره آدمها برای من آشناتر است. انگار در کل شهر بوی خانه بیبی میآید.
لهجه مردم هم یکی دیگر از چیزهایی است که برای من حس امنیت و آرامش درون خانه را دارد. کنار این لهجه، اصطلاحاتی هست که من در سیرجان شنیدهام. اصطلاحاتی همراه با خودشان به غیر از پیامی که منتقل میکنند، خاطراتی را در ذهن من یادآوری میکنند. خاطراتی که شامل رنگ و بو مزه و صداهایی است که در سیرجان تجربه کردهام.
چند مورد از اصطلاحاتی که بیشتر از بقیه به کار میبرم را در ادامه آوردهام، شاید به کار شما هم بیاید.
چُم
چم اصطلاحی است که جایی در طیف بین نمیدانم و نمیخواهم جوابی بدهم قرار دارد. کلمه کوچک دو حرفی که میتواند به هر سر طیف نزدیک شود و از دیگری فاصله بگیرد.
چند نمونه از کاربرد چم:
سوال :چرا فلانی گروه را ترک کرد؟
جواب: چم.
سوال: فردا عصر بریم خرید؟
جواب: چم، نمیدونم فردا عصر چهکارهام.
سوال: خوشحالی که کار جدید پیدا کردی؟
جواب: چم. هم خوبه هم بد.
هادِر خودت باش
هادر خودت باش یعنی مراقب خودت باش. گاهی هم میگویند هادر بیدار خودت باش.
معمولا وقتی این عبارت را به کار میبرند که یک نفر دارد از خانه خارج میشود. بعد یا قبل از کلمه خداحافظ میگویند هادر خودت باش.
ناشتا شدن
در سیرجان اگر کسی از شما بپرسد ناشتا شدی، منظورش این است که صبحانه خوردهای یا نه. ناشتا نشدم یعنی صبحانه نخوردهام. یا هنوز امروز چیزی نخوردهام.
وَخی
شکل خلاصه شده برخیز است. وقتی به کسی میگویی وخی در واقع داری به او دستور میدهی.
کُت
این کلمه هیچ ربطی به لباسی که میپوشیم ندارد. در سیرجان کُت به معنی سوراخ است. برای مثال وقتی میگویند فلانی را کُت کُت کردم، یعنی سوراخ سوراخش کردم.
لَرْد
لرد به معنی بیرون است. معمولا وقتی میخواهند از کسی دعوت کنند تا با هم بیرون بروند، میگویند: «بیا بریم لرد.» گاهی هم میگویند: «بیا بریم لرد یه تویی بخوریم.» یعنی بیا بریم بیرون گشتی بزنیم.
اینها اصطلاحاتی هستند که من در سیرجان و با لهجه سیرجانی شنیدهام٬ هرچند مطمئن نیستم تمام آنها منحصر به سیرجان باشند. خودم از بین اینها چم را بیش از بقیه به کار میبرم٬ عبارتی کوتاه و مختصر که در موقعیتهای مختلف به دادم میرسد.
ببو ببو! عجب سایتی
سلام اینا فقط اصطلاحات سیرجونی نیست. کل کرمونیا اینا رو استفاده میکنن
نمیدونستم. ممنون که گفتی
الکی میگه فقط مال سیرجانه لهجه سیرجونی زمین تا آسمون فرق میکنه با کرمون
او یَهو اَ کُت پله قُلُپید لَرد
معنی
آب یهویی از سوراخ پُل اومد بیرونت
انگار وسط بازار سیرجون وایسادم یهو این جمله رو میشنوم.
من همیشه و در همه حال از واژه چم استفاده میکنم چه طرف مقابل بفهمه چی گفتمو چه نفهمه D:
و معمولا اونایی که نمیفهمن ازم میپرسن
و اما با سرچ هادر خودت باش در گوگل بهوبلاگت رسیدم و یهو اسمتو که دیدم ذوق زده شدم اساسی
🙂
من هم همیشه میگم چم ولی انگار خیلی وقتها بقیه متوجه این کلمهی ارزشمند نمیشن. خیلی وقتها آدمهایی که می بینم بهم میگن که این کلمه رو تا حالا از من نشنیدن.
یه قصه ای رو از بچگی بابام برام تعریف میکرد:
یه روز با لق رفتم لرد. یه هندونه آپلقویی خریدم. زدمش ور سر کاسه زانوم، دو پرکش کردم ،خوردمش
داشتم میرفتم دیدم یه گوشت مزگی رو بزگا افتاده (دقیق یادم نیست ایم دوتا کلمه رو) برش داشتم. ورچغاریدمش. آباش کشک کرد. گذاشتمش تو قرو چینه. یه اودالیسکی اومد ورش داشت بردتش
الان سیرجان از صد نفر شاید ده نفرش سیرجانی اصیل باشن و متاسفانه بقیه یه مشت سرحدی سحار هستند که ریختن توی شهرمون و همه میگن سیرجانی هستند و آبروی سیرجانی های اصیل رو هم با لهجه و فرهنگ بدشون میبرن
آفرین دقیقا همین طور
ولی خودم سیرجانی اصیل هستم
خیلی اصطلاحاتش بیشتر از اینا است
من سیرجونیم همه این کلمه ها برام آشناست
یکی از چیزهایی که برای دوستای غیرسیرجونیم جالب بود استفاده (و یا او) اخر اسم هاست. مثلا: امیرو، ممدو، فاطلو😅
آره این هم جالبه 🙂
سلام و درود بنده اهل ماهان هستم و روی لهجه کرمانی که گستره آن از بم تا راور و رفسنجان و شهربابک تا سیرجان میشود تعصب و ارق دارم. که البته هر شهر و روستایی در پهنه کارمانای بزرگ لهجه مخصوص به خود را دارد که با دیگری متفاوت است و نام تمام این لهجه ها کرمانی است، امیدوارم این اصالت و لهجه و فرهنگ باقی بماند و به نسل های بعدی متقل گردد و عبایی نداشته باشیم از گفتن این واژه ها یک جمله تمام کرمانی تقدیم به شما دوستان
( دیشو ت خلا باشوم کرپویی اَ تِ کت ناسار اولالنگو شده بود پرقوندمش پرقید همه جار پچل کرد )
افتخارم سرزمین کارمانا #ماهان #کرمان #سیرجان